دامپزشکی سنندج

چگونه می توان شیر با کیفیت خوب تولید کرد!!!!!!!!!!

چنانچه بخواهيم باين سؤال پاسخ دهيم بايستي مشخص كنيم چه هدفي را دنبال ميكنيم بايد بگوئيم هدف رساندن كيفيت شير خام دريافتي كارخانجات فرآوري در حد استاندار ملي است .
مشخصات كيفي شيرخام استاندارد براي تحويل به كارخانه بشرح زير است :
1- در داخل دامداري شرايطي فراهم گردد كه شير توليدي داراي رنگ ،‌بو،‌وطعم طبيعي باشد .
2- شير توليدي كاملا‌تميز بوده وعاري از مواد خارجي باشد.
3- شير توليدي يخ نزده باشد ولي دماي آن حداكثر 5 ساعت پس از دوشش به 4 درجه رسيده باشد.
4- عاري از مواد خنثي كننده و ضد عفوني وآنتي بيوتيك ومواد بازدارنده رشد ميكروبي وآغوز باشد.
5- وزن مخصوص يا دانسيته شير درماي 15 درجه معادل 290/1 تا320/1 باشد .
6- نقطه انجماد شير در شرايطي طبيعي 540/ - 530/. درجه سانتيگراد باشد.
7- اسيدیته شير خام حداكثر 16 درجه دور نيك باشد.
8- چربي شير حداقل 2/3 درصد باشد.
9- ماده خشك بدون چربي حداقل 5/8 درصد نسبت وزني باشد.
10- پروتئين شيرخام حداقل 3 درصد باشد.
11- توتال كانت شيرخام يك ميليون باكتري باشد و سوماتيك سل كانت بيش از 400 هزار نباشد.
12- زمان تست ردوكتاز حداقل 2 ساعت باشد.
13- در مقابل الكل 68 درجه پايدار باشد.
براي رسيدن به مشخصات بالاراه طولاني را بايستي طي كرد . خوشبختانه قسمتي از اين راه در ايران بخصوص در استان فارس طي شده كه نمودارها وگزارش هاي شركت سهامي صنايع شيرايران مويد اين امر است . اما متاسفانه در ساير كارخانجات بعضا‌هنوز قدمهاي اوليه را برنداشته اند و نياز به اعمال ضوابط قانوني بر حسب آئين نامه هاي اجرائي دامپزشكي است.
راههاي دستيابي به شيرخام استاندارد.
راههاي دستيابي به اين هدف دو دسته هستند . يكي از كارههاي اصلي و اصولي است كه پايه هاي اساسي وكليدي را تشكيل ميدهند . ديگري اقدامات اجرائي براي رسيدن به كارهاي اصولي وپايه ایست .راه كارهاي اصلي عبارتند از :
1-آموزش
2- رعايت بهداشت در كليه مراحل توليد و جمع آوري .
3- خنك كردن شير بلافاصله پس از دوشش.
4- كم كردن فاصله زماني دوشش تا تحويل شير.
1- بازنگري و تغيير سيستم مديريت مراكز جمع آوري شير.
2- برقراري جوائز بهداشتي وجرائم تقلب.
3- تداوم در اجراي برنامه ها وثبات در دستورالعمل ها.
براي رسيدن به اهداف بالا بايستي اقدامات اجرائي زير انجام پذيرد.
آموزش
مهمترين اصل دستيابي به هدف استاندارد كردن شير تحويلي به كارخانجات آموزش مسئولين فني دامداريها ‌شير جمع كن ها ، مسئولين فني ومديران و خدمه هاي مراكزجمع آوري شير ومديران و اعضاء ‌تعاونيهاي دامداران ، آموزش راننده ها در مقاطع مختلف جمع آوري حمل به مراكز جمع آوري رانندگان حمل شير به كارخانجات و آموزش پرسنل بهبود شير و آزمايشگاه كارخانجات است .
آموزشها ميتواند از طريق مختلف تشكيل كلاس هاي حضوري ، انتشار بولتن، ‌پوستر نشريه، ‌فيلم و اسلايد ،
برنامه هاي راديوئي ،‌تلويزيوني ، مجلات .مقالات وغيره باشد.مطالب آموزشي شامل : ‌مشخصات استاندارد شيرخام ‌شناسا ندن عوامل آلوده كننده شير درجايگاه دام و در شيردوشي رعايت بهداشت در مراكز جمع آوري شير،‌ نحوه حمل ونقل شير ، آموزش شستشو ظروف و وسائل در شيردوشي CIP شيرسرد كن وتانكر حمل شير ،‌نحوه سردكردن شير و نحوه كار با دستگاههاي برودتي وشيردوشي تاثير بيماريها ،‌تغيير كيفيت و كميت شير بخصوص ورم پستان ،‌ تاثيرتغذيه در كيفيت شير و نحوه انبار كردن علوفه ،‌تاثير آغوز وداروها ومواد شيميائي در كيفيت شيرو اثرات نامطلوب آنها بر بهداشت عمومي ،‌تقلب هاي شير و……..
افزايش اقتصادي كسب جوائز درآمد حاصل از آن بطور سالانه و افزايش شير با كيفيت مناسب و غيره……….
رعايت بهداشت دركليه مراحل توليد وجمع آوري.
مهمترين وعمده ترين اصلي كه بايستي در كليه مراحل توليد تا جمع آوري و حمل ونقل تا تحويل شير به كارخانه رعايت شود مسئله بهداشتي شير است . براي دستيابي به اين هدف بايستي اقدامات زير انجام داد.
1- جلوگيري از كپك زدگي علوفه در دامداري كه ميتواند باراحتي به انبار كردن صحيح علوفه ميسر گردد . ازدو جهت مفيد است . اول آنكه ارزش غذائي علوفه كاهش نيافته درنتيجه هزينه توليد شير افزايش نخواهد يافت .دوم آنكه سموم حاصل از فعاليت كپك ها و قارچ ها كه مهمترين آنها آفلاتوكسين است وارد شير نميشود وخطرات بهداشتي براي مصرف كننده ندارد .
2- رعايت موازين بهداشتي در اصطبل است كه شامل نظافت كف اصطبل ها بخصوص خشك بودن دام.
3- رعايت موازين بهداشتي هنگام شيردوشي است از جمله شستشوي پستان با آب ولرم و خشك كردن آن قبل از شيردوشي . تخليه قطرات اوليه شير پستان در ظرف ديگري كه بعدا‌دور ريخته ميشود زيرا قطرات اوليه شير حاوي تعداد زيادي باكتري مي باشد و با استفاده از استريپ كاپ ميتوان بيماري ورم پستان را تشخيص داد . استفاده صحيح از شيردوشي و جلوگيري از دوشش پستان خالي از شير ، ضد عفوني كردن خرچنگي پس ازدوشيدن هر راس گاو ، ‌استفاده از محافظ سرپستانك (teatgard ) يا ضد عفوني سر پستانك ها پس از خاتمه شيردوشی.
4- تغذيه دام خارج از شيردوشي : پس از شيردوشي سر پستانكها و اسفنكتر و ماهيچه هاي پستان در اثر ترشح هورمون اكسي توسين (oxitocin ) و كشش آنها در اثر دوشش شل است و مجراي پستان باز بنابراين نبايستي اجازه داده شود كه گاو بخوابد زيرادر اثر تماس با كف اصطبل و كود و موادو فضولات سبب نفوذ عوامل عفوني بداخل مجرا و آلوده شدن مجرا ميشود و سبب نفوذ عوامل عفوني بداخل مجرا وآلوده شدن شير وموجب ورم پستان ميشود براي جلوگيري از خوابيدن گاو را با موادغذائي مورد علاقه اش كه معمولا‌مواد سيلو شده .كنستانتره يا يونجه است تغذيه ميكنند وتا مدت يكساعت گاو سرپا نگه ميدارند.
5- شستشوي CIP كامل دستگاه شيردوشي ، شيرسرد كن ، ظروف و تانكر حمل شير پس از هر بار استفاده بسيار مهم است مواد مورد استفاده در شستشو از اهميت زيادي برخوردار است.
روش CIP به اين شرح است :
- آبكشي با آب سرد در ابتدا ( آب گرم موجب انعقاد شير و ايجاد لخته شير در مسير ميشود).
- شستشو با مواد پاك كننده وبرطرف كننده چربي.
- آب كشي.
- شستشو با محلول سود سوز آور با درجه حرارت 70درجه سانتيگراد.
- آب كشي با آب داغ.
- آب كشي با آب ولرم.
- درهر هفته يك بار با اسيد نيتريك بمنظور برطرف كردن اجرام معدني شستشو ميدهند.
- هريك از مراحل بالا زمان خاصي بايد بطول بيانجامد.
- مواد شوينده بايستي طبق دستورالعمل شركت سازنده و از مواد مجاز باشد.
6- استفاده از لوله اتصالات و پمپ هاي استيل در مراكز جمع آوري شير و در اتاق شيردوشي دامداريهاي صنعتي.
7- تحويل شير دردونوبت مانع از باقيماندن شير دردامداري وترشيدگي آن ميشود بخصوص در دامدرايهاي سنتي كه فاقد امكانات براي سردكردن شير هستند. اغلب مشاهده شد بيش از 12 ساعت شيردر محيط آزاد در ظروف
( مناسب يا نامناسب)‌رها شده است كه باكتريهاي شير و باكتريهاي محيط تكثير مي يابند وموجب فساد شير ميشوند بايستي زمينه هائي فراهم گردد تا دامداران بتوانند بلافاصله پس ازدوشش شير توليدي را به مراكز جمع آوري شير تحويل دهند.
پيشنهاد
طي جلساتي كه نگارنده با كميته بهبود كيفيت شيراستان فارس داشته باين نتيجه رسيدند كه بمنظور جمع آوري شير از روستاها وايجاد اشتغالزائي براي جوانان ديپلمه روستائي تانكرهاي500 ليتري تا 1000ليتري مجهز در محيط مناسب در يكي دو روستا نزديك هم تعبيه شودودامداران روزانه خود شيرراتحويل دهند وشير جمع كن ها يا همين افراد ديپلمه شير را با تانكر به نزديكترين مركز جمع آوري شير حمل نمايند.
8- وجود يك چك ليست بهداشتي در محل شيردوشي دردامداري ومركز جمع آوري شير براي كارگران شيردوش وشير جمع كن باعث جلوگيري اشتباهات و يا فراموشي كاري آنها ميشود اين چك ليست شامل اقداماتي باشد كه كارگر از ابتدا تا انتهاي ساعت كاري خود بايستي انجام دهد ضمنا‌با خودكار هر كدام از موارد را تيك يا علامت بزند.
9- متاسفانه در برخي مراكز جمع آوري شير مشاهده ميشود شير جمع كن ها يا دامدران شير تحويلي را با ظروف پلاستيكي وغير بهداشتي حمل وتحويل مينمايد . لازم است از ابتداي شيردوشي شير در بيدونهاي آلومينيومي در اندازه هاي مختلف دوشيده ونگهداري و حمل شود .حمل شير از مراكز به كارخانه حتما بايستي با تانكرهاي استيل دوجداره باشد.
10- از تحويل گرفتن شيردامهاي بيمارو تحت درمان با آنتي بيوتيك يا شير ‌آغوزي خودداري شود وافراد خاطي را آموزش داده و درصورات تكرار جريمه كرد بموجب آئين نامه اجرائي دامپزشكي مسئولين فني بهداشتي ونمايندگان دامپزشكي در محل بايستي اينگونه شيرها را معدوم كنند.
11- در مراكز جمع آوري شير طوري عمل شود كه پس از تخليه شير تانكر یا بيدون ها در همانجا شستشو سپس تحويل دامدار شود
12- يكي از مهمترين عوامل ايجاد كننده آلودگي در شيرخام كه معمولا‌به چشم نمي آيد و حتي برعكس عامل نظافت تصور ميشود استفاده از آب آلوده است دراكثر روستاها آب لوله كشي وجود دارد ولي آلودگي آب تحت كنترل بايستي با شد و در دامدرايها و مراكزي كه مستقيما‌ از آب چاه براي شستشو استفاده ميكنند نيز بايستي پس از آزمايش آب در صورت قابل شرب بودن تصفيه يا كلرزني شود .لازم است اين مورد در آموزش ها گنجانده شود.
13- از ايجاد گرد وغبار وتردد مگس وپرندگان و غيره در اتاق شير دوشي و مركز جمع آوري شير جدا‌جلوگيري شود همراه اين عوامل باكتريها و اسپور يا هاگ باكتريها وارد شير ميشود كه بعدا‌حتي در حرارت شديد استرليزاسيون نيز اين هاگ ممكن ست از بين نرود بلكه فعال شده و بعدا‌ سبب آلودگي و انتقال بيماري مصرف كننده شود.
14- اما گاهي اوقات منشاء ‌قسمتي از آلودگي به كارخانجات شير برميگردد از جمله استفاده از ظروف
نمونه برداري كه در محل دريافت شير مورد استفاده قرار ميگريد گاها‌با زمين و ديوار و خاك تماس دارد يا پس از نمونه برداري از شير يك دامدار شستشو نشده ومجددا‌براي تانكر ديگر استفاده ميشود. بعلاوه تانكرهاي حمل شير بعد از تخليه در كارخانه بايستي در محل كارخانه CIP شوند كه بدلائل مختلف ناقص يا اصلا ‌انجام نميشود.
خنك كردن شير بلافاصله پس از دوشش
شير توليدي درهنگام خروج ازبستادن درجه حراراتي معادل بدن دام 5/38-5/37 درجه سانتيگراد دارد اين درجه حرارت در محيط آزاد شرايط مناسبي براي رشد و تكثير باكتريهاي مزوفيل (‌مياندوست )‌دارد اين باكتريها ميتوانند بيماريزا يا گندرو باشد بنابر اين بايستي بعد از دوشش تا 4 درجه سانتيگراد خنك شود ودرتمام طول مدت از توليد تا حمل به مراكز جمع آوري شير و از آنجا تا كارخانه وتا مصرف در همين درجه نگهدراي شود.
كم كردن فاصله زماني دوشش تا تحويل شير
1- شير دوشيده شده از پستان سالم تقريبا‌عاري از باكتري است تا مدتي پس از دوشش ـ(‌حدودا‌دو ساعت يا بعضا‌گفته شده شش ساعت)‌در اثر وجود آنزيم لاكتورپراكسيداز سبب جلوگيري از تكثير باكتريها ميشود . اگر در همن مدت شير سرد شود وبه درجه حرارات 4 درجه برسد تامدتي كه شير به كارخانه تحويل گردد از تكثير و افزايش اين باكتري جلوگيري شده است .
2- تحويل شير دردونوبت . چنانچه دوشش شب و صبح روز بعد به مركز جمع آوري شير يا كارخانه تحويل شود ( بدون خنك كردن )و دوشش صبح پس از سپري شدن زمان تاثير آنزيم لاكتوپراكسيداز (LP ) در گرماي روز به مركز تحويل شود عامل زمان در اختيار باكتري ها قرار خواهد گرفت تا بسرعت امكان تكثير را بدست آورند .
براي حذف عامل زمان از چرخه تكثير باكتريها لازم است شير بلافاصله پس از دوشش خنك شود و چنانچه دامدار راسا‌وسائل سردكننده در اختيار نداشته باشد بايد فورا‌پس از دوشش شير را به مراكز جمع آوري تحويل دهد بدين ترتيب لازم ميگردد كه مراكز جمع آوري شير روزانه دو نوبت شير توليد دامداران را دريافت نمايند وزمان دريافتي بايستي با هماهنگي دامدار باشد بطوريكه بلافاصله پس از خاتمه از دوشش حمل وتحويل گردد.
بازنگري و تغيير سيستم مديريت مراكز جمع آوري شير
فكر احداث مركز جمع آوري شير زماني آغاز شد كه كارخانجات شير بزرگ در شهرهاي بزرگ احداث گرديد به عبارت ديگر بازار خريد و مصرف شير از دامداران روستائي فاصله گرفتند و حمل مقادير اندك شير از روستاهاي دور يا تقريبا دور به كارخانجات شير مقرون بصرفه نبود از طرف ديگر دامداران صنعتي موجود به آن اندازه شير توليد نمي كردند كه بتوانند تمامي ظرفيت كارخانجات تازه احداث شده را تكميل و توليد را اقتصادي نمايند . لذا بنظر مي رسيد كه حلقه اي در زنجير توليد ، فرآوري و توزيع شير مفقود گرديده وآن حلقه جمع آوري شير است كه زنجيره توليد ،‌جمع آوري ‌فرآوري وتوزيع شير را تكميل مي نمايد .
اين مراكز در روستاها ونزديك به محل دامداريهاي خرده يا احداث مي گردد بدين منظور مكاني بصورت بهداشتي از نظر كاشي كاري ديوارها ، ‌موزائيك سقف نقاشي شده ، سيستم جمع آوري فاضلاب ، لوله كشي آب بهداشتي آب گرم كن وغيره بازسازي ميشد سپس انشغاب برق سه فاز خريداري و خط دريافت شده در آن نصب ميگردد اين خط شامل طشتك دريافت جهت تخليه شير دامدار قپان توزين شير پمپ جهت انتقال شير و بالاخره شير سردكن با مخازن 5/2 تن كه داراي دستگاه اپراتور متصل به كمپرسور و تبادل دما در ديواره مخازن وتجهيزات برودتي است . براي تغيير در سيستم مديريت مراكز جمع آوري شير بايستي اقدامات زير انجام شود:
1- شوراي صدور پروانه استانها واقع در سازمان جهاد كشاورزي استان متشكل از نمايندگان اداره كل دامپزشكي و معاونت امور دام و رياست سازمان وافرادي از ادارت تابعه برحسب ضرورت ودبير شورا از دفتر صدور پروانه وجود دارد اين شورا برحسب نياز مناطق بخشها وروستاها نياز سنجي مراكز جمع آوري شير را انجام ميدهد و براي متقاضيان پروانه و مجوز احداث مركز جمع آوري شير صادر مي نمايد برحسب نقشه و مشخصات و اقداماتيكه سازمان دامپزشكي كشور پيش بيني كرده مي بايستي متقاضيان مركز را احداث نمايند. حسن اين كار آن است كه مراكز جمع آوري شيريكه از قبل احداث شده وفاقد شرايط بهداشتي است كه ميبايستي بتدريج تحت نظارت بهداشتي دامپزشكي قرار گيرند و با اخذ پروانه تاسيسات جديد برقرار نموده وبهداشتي شوند.
2- استخدام مسئول فني براي مراكز حسب آئين نامه اجرائي كنترل بهداشني تردد ، نقل وانتقال واردات وصادرات دام زنده وفرآورده هاي خام دامي موضوع بند( د) ماده 3 و بند( ب) ماده 5 قانون سازمان دامپزشكي كشور.كليه مراكز توليد وجمع آوري و فرآوري و توزيع دام وفرآورده هاي خام دامي بايستي تحت نظارت بهداشتي دامپزشكي باشند و حمل ونقل آنها با صدور مجوز بهداشتي صورت پذيرد . بنابراين هم در احداث و هم نظارت بهداشتي اين مراكز تحت نظر دامپزشكي قرار ميگرد حسن اجراي اين كار آن است كه شيرهاي غير قابل مصرف و غير بهداشتي را از شيرهاي قابل مصرف و بهداشت تفكيك ميشوند و با مجوز بهداشتي وسلامت به كارخانجات تحويل ميگردد.
3- حذف واسطه ها : يكي از عوامل مهم كاهش كيفيت شير خريداران دوره گرد هستند كه به قيمت كم از دامداران روستائي شيررا خريداري وتا تحويل شير مدتي در روستاها گشت زني وفاصله زماني دوشش وتحويل را افزايش ميدهند ودراثر عدم رعايت شرايط حمل شير سبب كاهش كيفيت شير وآلودگي شير ميشوند براي توجيه اشتباهات خود شير را دستكاري واقدام به تقلبات مي كنند وبه قيمت دولتي به مراكز بفروش مي رسانند.
امروز خوشبختانه با هوشياري دامداران سبب تشكيل تعاونيهاي دامداري و تعاونيهاي حمل شير كرده اند كه اين موضوع باعث شده دست واسطه ها وافراد سود جو و مخرب از اين سيستم كوتاه شود دراين راستا بايستي دست اندركاران صنعت شير ومسئولين حمايت هاي بيشتري داشته باشند تا نسبت به هدايت دامداران وتشكيل تعاونيها سرعت بيشتري داشته باشد.
4- پرداخت جوائز بهداشتي توسط مراكز جمع آوري شير : اصولا‌هدف از تدوين طرحهاي جائزه بهداشتي ارسال پيام وعلامت به توليد كننده است وهرچه اين تشويق وجائزه بيشتر وبالاتر باشد پيام داده ميشود كه توليد مطلوب تر است وچنانچه دامدار در اين راستا سرمايه گذاري نمايد از طريق دريافت جائزه جبران خواهد شد. متاسفانه اين علامات وپيام ها در اكثر موارد به مراكز جمع آوري شير ختم ميشود و به دامدار توليد كننده شير نميرسد چنين مراكزي هميشه دچار مشكل هستند واغلب داراي شير با كيفيت نامناسب و شمارش ميكروبي بالا مي باشند زيرا اداره كننده مركز صد در صد توان كنترل كيفي شير را نداردو 50 درصد كنترل كيفي شير در دست توليد كننده يا دامدار است مسئولين فني مراكز بايستي افرادي باشند كه بتوانند بهر طريق به دامداريها سركشي نمايند يا با مسئولين فني دامداريها ارتباط برقرار كنند و مشكل را به دامدار برسانند وبا خود هدايت گر بهداشتي خوبي براي دامداران باشند.
5- دسته بندي شير از نظر كيفيت :‌يكي از اشكالات مراكز جمع آوري شير مخلوط شدن شيرمرغوب باشير نا مرغوب است .چنانچه دامداراني با رعايت موازين فني و بهداشتي شير با توتال كانت زير 500 هزار توليدکنند اين شير نبايستي با شيرهاي با شمارش ميكربي بالاتر یا نامرغوب مخلوط شود وافراديكه رعايت بهداشت ميكنند بايستي جوائز بهداشت مناسب دريافت كنند زمانيكه اين شير با شيرهاي نامرغوب مخلوط ميشود دو مشكل بودجود ميآيد اول آنكه شيرهاي سالم وبهداشتی با شيرهاي نامرغوب مخلوط شده دوم آنكه جوائزي كه به مراكز تعلق ميگيرد بر روي كليه دامداران آن مركز تقسيم ميشود و حق افراد داراي شير مرغوب ضايع ميگردد.
6- ضرورت داشتن مراكز جمع آوري شير به يك آزمايشگاه كوچك ومجهز: با عنايت به مطالب بالا اصلح است مراكز جمع آوري شير با انجام آزمايش ساده اي مانند تست الكل (‌مخلو ط كردن يا سانتيمتر مكعب الكل اتيليك با يك سانتي متر مكعب شير چنانچه باعث انعقاد شير نشود سالم است ودر غير اينصورت شير ناسالم يا كهنه است ). يا تست ردكتاز و با تست اكوميلك ويا ساير آزمايشات كه امكان آزمايش در مراكز جمع آوري شير وجود دارد انجام شود تا شير مرغوب وشير نامرغوب (‌ولي قابل دريافت در دو مخزن جداگانه نگهداري گردند.

برقراري جوائز بهداشتي وجرائم تقلب
در اكثر كشورهاي توليد كننده پرداخت جائزه ويا كسر جريمه رواج دارد دليل اصلي اين موضوع آنست كه اگر چه شير توليدي همه گاوها رنگي مشابه دارد لكن تركيبات و كيفيت آن مي تواند با يكديگر تفاوت فاحش داشته باشد واين تفاوت ها در آزمايشگاه بخوبي مشخص شده وتاثير مطلوب ويا نامطلوب خود را بر روي كيفيت محصولات فرآوري شده (‌پنير ،خامه ،‌كره و….)‌وراندمان توليد محصول برجاي ميگذارد . لذا نميتوان براي كليه محموله هاي شير تحويلي قيمت يكسان قائل شد ولازم است تفاوت هائي داشته باشند . اين تفاوت قيمت را ميتوان بدو عامل تقسيم كرد.
الف- كيفيت شيميائي
ب - كيفيت بهداشتي
1- كيفيت شيميائي : عبارتست از اجزاء‌تشكيل دهنده شير است كه در توليد محصولات لبني نقش مهمي ايفا مي نمايند.همانند چربي ،پروتئين ،‌قند (‌لاكتوز)‌مواد معدني كه اگر مجموع اين مواد نسبتا‌زياد باشد ومقدار آب شير كم باشد ارزش غذائي آن براي مصرف كننده بيشتر است .دراكثر كشورها پرداخت بهاي شير ارتباط تام با اجزاء‌آن دارد ممكن است فقط چربي و ماده خشك شير تعيين كننده قيمت باشد ويا پروتئين و چربي ويا هر سه ماده خشك پروتئين و چربي ملاك تعيين قيمت و پرداخت باشد .
2- كيفيت بهداشتي : منظور از كيفيت بهداشتي كليه عواملي است كه در فساد شير و سلامت مصرف كننده آن دخالت دارندو اين عوامل عبارتند از باكتريهاي بيماريزا براي انسان و دام و باكتريهاي ساپروفيت يا غير بيماريزا كه سبب تجزيه وتخريب پروتئين و مواد شير ميشوند كه با آزمايش PLATECOUNT مشخص ميشود عامل ديگر وجود مواد خارجي موجود در شير است كه بايستي دامدار شير را صاف كرده باشد كه ميتوان با آزمايش رسوب (SEDIMANT) آنرا مشخص كرد.
فعاليت باكتريهاسبب از بين رفتن تركيبات شير وتخريب آنزيمها از جمله لاكتو پراكسيداز شير كه يك ماده نگهدارنده شير درمقابل باكتريهاست ميشود. با آزمايش ردوكتاز نيز مشخص ميشود . امروزه با آزمايش تست پليت كانت ويا تعيين توتال كانت از تست ردكتاز استفاده نميشود.
عامل غير بهداشتي ديگر وجود گلبولهاي سفيد و سلولهاي ديواره مجاري پستان به تعداد بيش از 400 هزار در شير است كه اغلب در اثر بيماري ورم پستان بوجود ميآيد و با آزمايش شمارش گلبولهاي سفيد وسلولهاي شير (Somaticcellcount)‌يا SCC مشخص ميشود.
موارد ديگري نيز كه دراثر تقلب سبب تغييراتي در شير ميشوند وسبب تغيير رنگ و بو طبيعي . دانتسه يا وزن مخصوصي ونقطه انجماد و PH يا اسيد یته شير ميشوند نیز وجود دارد ويا وجود مواد آنتي بيوتيك در اثر بيماري دام وتجويز آن يا اضافه كردن مواد عمدي براي كاهش آلودگي شير ميشوندبایستی نيز در نظر گرفت اين مواد در تعيين قيمت شير وخريد يا عدم خريد شير تاثیردارد .
بدين ترتيب هنگام تعيين قيمت شير بايد چربي وپروتئين وتناژ و هزينه حمل مد نظر قرار گيرد وبرای ترغيب دامدار به توليد شير بهداشتي لازم است حداقل عوامل زيردر نظر گرفته شود.
- شمارش ميكروبي 15درصد
- رسوب مواد خارجي(Sedimant) 1درصد
- شمارش گلبولهاي سفيد وسلولهاي پستاني (Somaticcellcont) 2درصد
- درجه حرارت شير
- بهداشتي بودن وداشتن پروانه تاسيسات مناسب مركز جمع آوري شير 1درصد
چنانچه اين موارد درنظر گرفته شود وبراي آنها جائزه اي پرداخت گردد در كيفيت شير تاثیر خواهد داشت.

|