دامپزشکی سنندج

اين موجودات در محيطهاي كشت زنده قابليت رشد دارند كه از اين محيطها مي توانيم به كشتهاي بافتي و يا تلقيح ويروس به حيوانات آزمايشگاهي و يا جنين تخم مرغ اشاره نماييم.

ويروسها از نظر زندگي داراي دو مرحله خارج سلولي يا انتقالي و مرحله داخل سلولي هستند. يك ويروس تا زماني كه خارج از سلول ميزباني است از نظر متابوليكي غير فعال است . اما همين كه وارد يك سلول ميزبان حساس مي شود ژنوم ويروس با استفاده از دستگاههاي متابوليكي سلول ميزبان فعال مي شود و به اين ترتيب پروتئينهاي ويروسي و ژنوم جديد سنتز مي شود. بنابراين يك ويريون Virion يا ذره كامل ويروسي تشكيل مي شود.
از نظر فيزيولوژيستها منشا ويروس از ساير اجرام ميكروسكوپي است كه طي ساليان متوالي تشكيلات متابوليكي و آنزيمي خود را از دست داده اند. ولي از نظر ميكروبيولوژيستها ويروس از كروموزوم ياخته هاي انساني و حيواني و گياهي و حشرات به وجود آمده است كه طي ساليان به شكل ويروسهاي امروزي در آمده اند. به طور كلي يك ويروس ساده از يك مولكول منفرد اسيد نوكلئيك و يك كپسيد تشكيل شده است كه البته مي تواند ليپوپروتئيني نيز باشد. به ژنوم و كپسيد نوكلئوكپسيد مي گويند. كپسيد از واحدهاي ساختماني به نام كپسومر تشكيل شده است. كپسومر ها توسط پيوندهاي كوالانت به هم اتصال يافته و كپسيد را به وجود مي آورند. كپسومر هم به نوبه خود از دستجات پليمري تشكيل يافته است.اكثر ميكروارگانيسمهاي ويروسي فاقد تقسيم دو تايي هستند. و از نظر دستگاههاي متابوليكي مي توانيم بگوييم كه ويروسها فاقد چنين دستگاههايي هستند و از اين لحاظ كاملا وابسطه به سلول ميزباني اند. ويروسها ريبوزوم ندارند و از لحاظ ژنومي واجد يا DNA و يا RNA هستند. مقياس اندازه گيري ويروس بر حسب نانومتر مي باشد و ويروسها اكثرا كوچكتر از 300nm هستند و در بين 17 تا 300 نانومتر جاي دارند.بطوري كه بزرگترين ويروس كه ويروس آبله است به اندازه كوچكترين باكتريها است. كوچكترين ويروسها به اندازه بزرگترين پروتئينها است كه بزرگترين پروتئين همو سيانين مي باشد.ژنوم ويروسي همانطوري كه قبل ذكر شد داخل پوسته اي به نام كپسيد قرار گرفته است.

ويروسها نسبت به آنتي بيوتيك از خود حساسيتي نشان نمي دهند البته به جز ويروس آبله كه نسبت به ريفامپين حساس است. ويروسها نسبت به انترفرونها (IFNS) حساس اند كه اينترفرونها به دنبال عفونت ويروسي به طور طبيعي از سلول ترشح مي شود.




اينتر فرون I : به سه صورت آلفا و بتا و گاما يافت مي شود كه نوع آلفا توسط مونوسيتها توليد مي شود. نوع بتا باعث القاء ساخت پروتئين هاي ضد ويروسي مي شود. اينترفرون گاما به دنبال ورود آنتي ژن توليد مي شود .اينترفرون گاما توسط TH توليد مي شود و باعث افزايش قدرت ماكروفاژي مي شود.

از نظر عفوني بودن اسيد نوكلئيك در بين ميكروارگانيسمها فقط ژنوم ويروسي عفوني است و از بين ويروسها هم ژنوم تعدادي از آنها عفوني است.

گردهمايي كپسومر ها در سلولهاي آلوده باعث تقارن در ويروس مي شود. كه ما در ويروسها دو نوع تقارن داريم : 1- مكعبي 2- مارپيچي

در بين ويروسها ; ويروس آبله فاقد تقارن مي باشد. كه به اين حالت در علم ويروس شناسي ; CAMPLET SYMETRY مي گوييم. در آبله ما ويريونها را آجري شكل Brick skaped مي بينيم.همه ويروسهاي گياهي مانند ويروس موزايك تنباكو تقارن مارپيچي دارند. ويروسهاي گياهي از نظر پوشينه; فاقد پوشينه هستند.

تمام ويروسهاي حيواني كه تقارن مارپيچي دارند نوكلئوكپسيد به طور ثانويه با غشاء ليپوپروتئيني پوشيده مي شود اين نوع ويروسها از RANويروسها هستند. همچنين تمام ويروسهاي حيواني كه تقارن مارپيچي دارند و نيز برخي از ويروسهاي حيواني با كپسول بيست وجهي داراي پوشينه اند.

ممكن است كپسومر ها به هم متصل شده باشد ; مثلا اگر پنج كپسومر به هم متصل شده باشد ; به آن پنتامر مي گويند.

همه ويروسها پوشينه ندارند و اگر هم داشته باشند ; از يك غشاء حاوي ليپيد تشكيل شده است كه در تركيب با پروتئين است و اصطلاحا ليپوپروتئيني است كه اطراف كپسيد را فرا مي گيرد. ويروس بخش ليپدي را از غشاء سلول و بخش پروتئيني را خود مي سازد.
پروتئينهاي ويروس قند دار هستند و اصطلاحا گليكوپروتئيني اند. و اين پروتئينها توسط زوائدي به نام Peplomer پوشيده شده اند. Peplomer ها از سطح ويروس به بيرون مي زنند. برخي از ويروسها پروتئين ديگري نيز دارند كه Matrix protein ناميده مي شود. اين پروتئين زير پوشينه قرار مي گيرد. Matrix protein ها فاصله بين نوكلئوكپسيد و پوشينه را مي پوشانند و باعث استحكام پوشينه مي شوند. در رابدوويريده اين پروتئين وجود دارد ولي بانياويريده و آرناويريده و كوروناويريده فاقد اين نوع پروتئين هستند


در برخي از خانواده هاي ويروسي مانند هرپس ويريده معادل اين پروتئين وجود دارد كه فاصله بين نوكلئوكپسيد و پوشينه را مي پوشاند كه نام اين پروتئين تگومنت است.





در تصویر بالا به وضع سم ها و پوزه حیوان(كف آلود) توجه كنيد



از لحاظ هستوپاتولوژیک به بافت مورد هجوم قرار گرفته در این بیماری توجه کنید


با پيشرفت علم و با استفاده از اشعه X جزئيات بيضتري از ويروس به دست آمد مثلا نقاط حساسي به نام ليگاند در سطح ويروس ديده شد. ليگاند در پيكورناويريده به شكل برجسته يا Loop است .در اين خانواده ويروس تب برفكي (FMD) و ويروس سرماخوردگي كه ليگاند آن Canyon يا به شكل گود است; قرار دارد.

براي شناسايي تركيب شيميايي ويروس ;بايد ابتدا ويروس را از سلول آلوده جداسازي نمود كه روشهاي مختلفي براي اين كار وجود دارد كه از آن جمله مي توانيم به روش انجمادوذوب يا ارتعاشات صوتي اشاره نماييم كه در اين روشها ابتدا سلول آلوده كشته مي شود و سپس به روش شيميايي وفيزيكي ويروس جداسازي مي شود. چون ويروس داراي بار الكتريكي خاصي است در روش ديگر مي توان با جذب ويروسها به ستونهاي رزينگ يا سفالكس ; سپس با تامپونهاي با بار الكتريكي مختلف ويروس را جداسازي نمود. در يك روش ديگر مي توان از پديده جذب گلبولهاي قرمز يا هماگلوتيناسيون در ويروس آنفولانزا استفاده نمود.

از روشهاي فيزيكي براي جداسازي ويروس مي توان به ساتريفيوژ با دور بالا و پايين اشاره نمود. در اين روش از ساكارز غير يكنواخت كه قسمت پايين آن 60% و قسمت بالاي آن 20% است استفاده مي كنند. محتواي ويروسي ما كه در اين مايع وجود دارد را با دور بالا ساتريفيوژ مي كنند ; بدين ترتيب باندهاي مختلفي بر حسب وزن مولكولي تشكيل مي شود. سپس قسمت پايين لوله را سوراخ مي كنند و باندهاي مورد نظر را خارج مي كنند. پس از خارج سازي باندها فرآورده ويروسي ما در قسمت بالاي لوله باقي مي ماند.

براي اين كار مي توان از مايع يكنواخت نيز استفاده نمود كه مايع مورد نظر ما در اين روش سزيم كلرايد خواهد بود.در اين روش ابتدا مخلوط حاوي ويروس را با اين مايع مخلوط كرده و سپس عمل سانتريفيوژ را انجام مي دهيم.بدين ترتيب باندهاي مورد نظر ما تشكيل خواهد شد كه مثل روش بالا ما ويروس را جداسازي مي كنيم.

از نظر ژنومي تمامي ويروسها هاپلوئيدي هستند يعني از هر ژن در ويروس يكي وجود دارد. البته به استثناي رتروويريده كه داراي ژنوم ديپلوئيدي است. در ضمن ژنوم ويروسي مي تواند تك رشته اي Single stranded و يا زوج رشته اي Double stranded باشد.در ضمن ژنوم ويروسي مي تواند تك پارچه يا منقطع باشد.

ژنوم DNA ويروسها




ژنوم تمام DNA ويروسها dsDNA است البته به استثناي Cicoviridae و Parvoviridae كه ژنوم آنها ssDNA است.همچنين ژنوم DNA ويروسها خطي است كه استثناء اين ويروسها هم papovaviridae و Hepadnaviridae و Cicoviridae است كه در اين ويروسها ژنوم به صورت حلقوي است.تنها در Hepadnaviridae ژنوم حلقوي ويروسي زوج رشته اي بوده و به صورت حلقه ناقص است.در Papovaviridea ژنوم به صورت حلقه پيچ خورده است. در DNA ويروسها ژنوم به صورت يكپارچه است.

Rolling circle


ژنوم اكثر DNA ويروسها به طور موقتي در روند تكثير حالت حلقوي به خود مي گيرند كه به آن پديده حلقوي شدن مي گوييم.

برخي از DNA ويروسها در انتهاي مولكول خود يكسري واحد هاي تكراري دارند كه به واحد هاي تكراري معكوس معروف اند. اين واحد ها مي توانند در انتها به هم متصل شوند. در Pox ويروسها اين واحد ها با پيوند كوالانت به هم متصل شده و تشكيل حلقه بزرگ را مي دهند.
ژنوم RNA ويروسها



ژنوم تمام RNA ويروسها ssRNA است به استثناي Reoviridae و Birnaviridae كه dsRNA است.ژنوم تمام اين ويروسها خطي است به استثناي ويروس هپاتيت D كه حلقوي ناقص است.

در Bungaviridae و Arenaviridae به خاطر اتصالات هيدروژني موقتي كه وجود دارد ساختار حلقوي در ژنوم ايجاد مي شود.

برخي از RNAويروسها ژنوم منقطع دارند كه از اين RNA ويروسها مي توانيم به Othomyxoviridae اشاره كنيم كه ژنوم از هفت تا هشت مولكول ssRNA تشكيل مي شود.

در Reoviridae ژنوم از 12-11-10 مولكول dsRNA و در Birnaviridae از دو قطعه dsRNA تشكيل مي شود.

Sens در RNA ويروسها





اگر ژنوم RNA ويروسها در طي روند تكثير ويروسي مانند m RNA عمل كند آنوقت مي گوييم ويروس ما سنس مثبت است و در غير اين صورت مي گوييم ويروس سنس منفي است. براي مثال در Picornaviridae و Calisiviridae و Togaviridae سنس مثبت و در Orthomyxoviridae و Paramyxoviridae و Rhabdoviridae سنس منفي است.

تعدادي از ويروسهاي سنس مثبت داراي اسيد نوكلئيك عفوني هستند. اما اسيد نوكلئيك ويروسهاي سنس منفي عفوني نيست.در ويروسهاي سنس منفي هنگام تكثير بايد از روي RNA ويروس چندين نسخه كپي برداري شود . در اين هنگام ابتدا بايد RNA به CRNA يا Complementary RAN و سپس به يك مولكول m RNA نسخه برداري شود.ممكن است در يك ويروس ما چندين رونوشت ژني داشته ياشيم.



در يك ويروس ممكن است كپسيد خالي از ژنوم باشد كه به اين حالت Empty particle مي گوييم و يا ممكن است در داخل كپسيد ژنوم ناقص داشته باشيم كه به اين حالت Defective Interfring يا DI و يا ويروسهاي مداخله گر ناقص مي گوييم.

پروتئين ويروسي


پروتئين در ويروس يا به صورت ساختماني است و يا غير ساختماني. كه پروتئين غير ساختماني يا آنزيمي است و يا تنظيم كننده و يا غير آنزيمي.

از پروتئينهاي ساختماني مي توانيم به كپسيد اشاره كنيم.پروتئينهاي غير ساختماني جزء پيكر ويريون هستند.و به عنوان پوشش و در اتصالات ليگاندي شركت دارند.همچنين پروتئينهاي ساختماني خاصيت آنتي ژني دارند و اين پروتئينها بر عليه پروتئينهاي سطح سلولي عمل مي كنند.

پروتئينهاي غير ساختماني يا به صورت آنزيمي عمل مي كنند و يا تنظيم كننده هستند و در روند تكثير ويروس و توقف سنتز سلول نقش دارند. ولي نوآمينيداز كه يك پروتئين غير ساختماني است در نقش ساختماني اعمال عمل مي كند كه اين پروتئين در ويروس آنفولانزا يافت مي شود.




طبقه بندي ويروسها

در طبقه بندي ويروسها براي نشان دادن Order از پسوند Virales و براي نشان دادن Family از پسوند Viridae و براي نشان دادن Sub family از Virinae و براي جنس از Virus استفاده مي كنند.

معيارهاي طبقه بندي در يك خانواده

بر حسب نوع اسيد نوكلئيك; نوع تقارن; روش تكثير و شكل ظاهري ويروسها آنها را در يك خانواده قرار مي دهند.

معيار براي قرار گيري در تحت خانواده

ويروسها بر حسب صفات مشترك در انتقال به ميزبان حساس و روند تكثير ويروسي در يك تحت خانواده قرار مي گيرند.

معيار براي قرار گيري در جنس

صفات ژنتيكي مشترك

معيار براي قرار گيري در گونه

غلاوه بر صفات ژنتيكي بايد بر اساس خصوصيات آنتي ژني نيز مشترك باشند.

Mononegavirales



يكسري از خانواده هاي ويروسي هستند كه در بين خود ازشباهتهاي ژنومي و روند تكثيري برخوردار هستند. كه شامل: Paramyxoviridae ; Filoviridae ; Rhabdoviridae ; Bornaviridae است.


Nidovirales


شامل دو خانواده مهم در دامپزشکی به نامهای Coronaviridae و Arteriviridae مي باشد.


تحت خانواده Papovavirinae شامل دو جنس Papiloma virus و Polyoma virus مي باشد. جنسهاي اين تحت خانواده از كوچكترين ويروسها هستند كه Papiloma virus به قطر 55 نانومتر و Polyoma virus به قطر 45 نانومتر مي باشد.پاپيلوما ويروس در داخل سلولهاي آلوده به صورت اپي زوم يا ژنهاي خارج سلولي و پوليوما ويروس بيشتر در الحاق با DNA سلولي عمل مي كند.

Papiloma virus



پاپيلوما ويروس ها در گاو ايجاد زگيل پوستي ; در اسب ساركوئيد; در انسان پاپيلوماتوز مخاطي ( منجر به سرطان حنجره مي شود) ; در سگ پاپيلوماتوز دهاني و در خرگوش پاپيلوماي خرگوشي (از لحاظ تومورزايي بسيار مهم است) مي كند.


Polyoma virus





شما ذر شکل بالا بیماری جوجه طوطی های استرالیایی را می بینید



در مثلال براي اين ويروس مي توانيم به ويروس SV40 ميمون زروس; پوليوماي موشي; بيماري جوجه طوطي هاي استراليايي اشاره نماييم. كه در اين بين ويروس SV40 و پوليوماي موشي از لحاظ تومورزايي بسيار مهم هستند.



خانواده Adenoviridae



در اين خانواده سه جنس وجود دارد كه شامل : Mastadenovirus ; Aviadenovirus ; Atadenovirus مي باشد.

از جنس Mastadenovirus مي توانيم به Humanadenovrus تيپ 2 يا c پستانداران ; از جنس Aviadenovirus مي توانيم به Fawladenovirus تيپ 1 يا A پرندگان; و از Atadenovirus مي توانيم به Ovineadenovirus تيپ 287 اشاره نمايم.

Adeno در لغت به معني غده است . اين ويروسها باعث بيماريهاي مزمن و تحت باليني مي شوند.در اين ويروسها ; پوشينه بدون غشا مي باشد.تكثير اين نوع از ويروسها در داخل هسته مي باشد.همچنين اين ويروسها داراي ژنوم dsDNA مي باشند. از بيماريهايي كه اين ويروسها ايجاد مي كنند مي توانيم به سندرم EDS يا سندم افت تخم مرغ و بيماري طحال مرمري در بوقلمون (Marble spleen) اشاره كنيم.از خصوصيات اين ويروسها اين است كه بيشتر بيماريهاي گوارشي ايجاد مي كنند.از انواع آدنوويروسها مي توانيم به آدنوويروسهاي گاو و اسب ; آدنوويروسهاي تيپI يا ICH ; آدنوويروس تيپ II يا Infection canine hepatitis اشاره كنيم.( از آدنوويروسهاي گاو و سگ به بعد مربوط به ويروسهاي سگ مي باشد)

خانواده Parvoviridae



اين خانواده شامل دو تحت خانواده مي باشد كه شامل : Parvovirinae و Densovirinae ( ويروسهاي حشرات) است.

Parvovirinae شامل سه جنس است : 1) Parvovirus (mice minut virus) 2) Erithrovirus (B19 virus) 3) virus Adeno associated

Adeno associated virus : اين جنس از ويروسهاي ناقص پاروو ويروسها مي باشند. كه براي تقسيم نياز به آدنوويروسها دارند.به طور تجربي اين ويروسها به هرپس ويروسها هم نياز دارند.اين ويروسها بدون اينكه انسان را بيمار كنند باعث آلودگي مي شوند.

Parvovirus : اين ويروسها مهمترين ويروسها در دامپزشكي مي باشند.از اين جنس مي توانيم به پاروو ويروس سگ; گربه; گاو; غاز; خرگوش و انسان اشاره نماييم.


در Parvovirus يك ويروس بسيار مهم وجود دارد كه نام آن Panleukopenia است.اين ويروس باعث كاهش لوكوسيت در گربه مي شود.


ويروس B19 كه پروتوتايپ جنس Erithro virus است; بيماري هموليتيك و اگزانتماي انساني را باعث مي شود.



Parvoviridae ها بيست وجهي ; ssDNA خطي هستند و بين 25-20 نانومتر قطر دارند.و براي تكثير نياز به فاز S دارند.اين ويروسها همچنين نسبت به حرارت و PH بين 9-3 از خود مقاومت نشان مي دهند.
خانواده Hepadnaviridae



در اين خانواده ويروسي دو جنس مهم در دامپزشكي وجود دارد: 1) Orthohepadnavirus ( ويروس هپاتيت B ) كه ويروسهاي شبيه هپاتيت B در اين جنس قرار دارند. اين ويروسها در انسان و سنجاب و موش خرما ايجاد هپاتيت نوع B مي كنند.

2) Avihepadnavirus ويروسهاي موجود در اين جنس مخصوص پرندگان مي باشند. اين ويروسها در حواصيل و اردك پكني يا Pkin duck ايجاد عوارض كبدي ويروسي مي كنند.

هپادناويريده ها 42 نانومتر قطر دارند. همچنين داراي ژنوم dsDNA حلقوي هستند كه يك رشته DNA بزرگتر از رشته ديگر است. در سطح اين ويروسها آنتي ژن HBsAg قرار دارد.

خانواده Herpesviridae



اين خانواده شامل سه تحت خانواده مي باشد كه عبارتند از:1)a-Herpesvirinae ; كه اين تحت خانواده شامل جنسهاي: الف) Simplex virus ب) Varicella virus پ) Marks virus ت) Laryngotracheitis virus مي باشد. 2) b-Herpesvirinae 3) g-Herpesvirinae



Varicella virus

دو جنس Varicella virus و Simplex virus در آلفا – هرپس ويرينه از لحاظ بيماريزايي بسيار مهم مي باشند.



Simplex virus

هرپس ويروس تيپ II يا Marks و هرپس ويروس تيپ III يا Laryngotracheitis دوجنس unname در ;-Herpesvirinaeهستند.

Simplex virus ها ويروسهاي شبيه تب خال مي باشند كه از بيماريهايي كه اين ويروسها ايجاد مي كنند مي توان به Bovine mammalitis اشاره نمود. نشانه هاي اين بيماري ; تورم پستانك ها و Pseudolumpyskin مي باشد.به Simplex virus هرپس ويروس تيپ II گاوي نيز مي گوييم.

از پروتوتايپهاي هرپس ويريده مي توان به Human herpesvirus تيپ I نيز اشاره نمود.

Varicellavirus ها در مخاط و لايه اپيتليال رشد نموده و سريعا موجب تخريب سلولي مي شوند.از اين جنس مي توانيم به Human herpesvirus تيپ III يا عامل ايجاد بيماري آبله مرغان انساني اشاره نماييم.

ويروسهاي بسيار مهم دامپزشكي اين خانواده همگي در Varicella virus قرار دارند كه از اين بين مي توانيم به IBR گاوي و EHV تيپ I و II و IV اسبي اشاره نماييم كه EHV تيپ I موجب سقط جنين و EHV تيپ III باعث عوارش تناسلي و EHV تيپ IV باعث رينوپنمونو نايتيس (Rhinopnumononitis) در اسب مي شوند.همگي اين ويروسها باعث تخريب سريع سلولي مي شوند.

b-Herpesvirinae : در اين تحت خانواده سه جنس وجود دارد :الف) Cytomegalo virus يا Human herpesvirus تيپ V ;ب) Muroherpesvirus يا سايتومگالو تيپ I موشي ;پ) Roselo virus يا Human herpesvirus تيپ VI

g-Herpesvirinae : شامل دو جنس است: الف) Lymphocrypto virus يا Epstein-Barr ب) Rhadino virus يا Ateline herpsvirus

اولين تومور شناخته شده لنفوماي نوركيت بود كه توسط فردي به نام اپشتين بار كشف شد. اين تومور مونونوكلئوز عفوني نامگذاري شد.از علائم اين بيماري مي توانيم به تب رفت و برگشت دار و تورم عقده هاي لنفاوي اشاره كنيم . اين بيماري از طريق دهاني و استخر منتقل مي شود.

هرپس ويروس تيپ II و V جزء Rhadino virus ها طبقه بندي مي شوند.

در گاما هرپس ويرينه يكسري بيماريهايي مانند MCF يا تب نزله اي را مي توانيم ببينيم.

هرپس ويروس تيپ II گوسفندي بدون اينكه مربوط به گاما هرپس ويرينه باشد; در اين تحت خانواده قرار مي گيرد.

هرپس در لغت به معني خزيدن و پوشينه دار مي باشد.اين ويروسها ; ويروسهايي به قطر 150-120 نانومتر مي باشند.ويروسهاي اين خانواده تقارن بيست وجهي دارندو ژنوم آنها dsDNA است.واين ويروسها; غشاء خود را به طريق جوانه زدن از غشاء هسته ميزبان مي گيرند.( اگزوسيتوز)

هاري كاذب(Pseudo robies) و ويروس B ميمون در اين خانواده قرار دارند.ويروس B موجب عفونت مزمن در انسان و حيوان مي شود.

اعضاي گاما هرپس ويرينه در سلولهاي لنفابلاستوئيدي تكثير پيدا مي كنند.اين گروه از ويروسها باعث عفونت مخفي مي شوندكه بعضي وقتها اين عفونت ها به همراه تومور است.اگر موجودي به اين ويروسها آلوده شود تا آخر عمر اين ويروس را در بدن خود دارد.زماني كه حيوان بيمار شود; چه علائم داشته باشد و چه نداشته ياشد; ويروس از بدنش دفع مي شود.به طوري كه ممكن است پس از سالها بهبودي ; ما همچنان دفع ويروس را داشته باشيم.